Moje zainteresowanie nekropoliami już znacie. Lubię zwiedzać te starożytne, interesujące archeologicznie i historycznie. Ale i niektóre nowsze cmentarze bardzo mnie intrygują. Pozostając w temacie Wszystkich Świętych, pokuszę się o osobisty ich ranking…
W necie jest sporo takich rankingów pt. „najsłynniejsze”, „najpiękniejsze”, „najdziwniejsze”, „najoryginalniejsze” itd. Nie wiem, kto je wymyśla i ustala kolejność, ale zauważyłam, że w tych zestawieniach kilka nekropolii się powtarza. Najczęściej na 1. miejscu wymieniany jest Pere Lachaise w Paryżu. No to przedstawiam mojego kontrkandydata: Montmartre, również w Paryżu!
Wzgórza Umarłych
Początki tej nekropolii sięgają 1789 roku. Jest 3. pod względem wielkości cmentarzem Paryża. Dla Polaków ważny przez to, że jest tu pochowanych wielu naszych rodaków z Juliuszem Słowackim na czele (chociaż prochy wieszcza zostały przeniesione na Wawel po I wojnie światowej). Ze zdziwieniem odkryjecie tu Aleję Polaków (avenue des Polonais). Znajduje się tu także m.in. fascynujący grób Dalidy – słynnej piosenkarki, z jej posągiem naturalnej wielkości i złotymi promieniami emanującymi z sylwetki. Są grobowce wielkich pisarzy francuskich: Zoli, Dumas’a, Stendhala. Malowniczo położony u stóp wzgórza o tej samej nazwie, cmentarz ten ma niezwykły urok i atmosferę, bo jest kameralny i niezatłoczony jak dwa pozostałe, słynne nekropolie Paryża.
Malownicze Lazurowe Wybrzeże
Najbardziej podobają mi się cmentarze położone na wzniesieniu. We Francji to dość popularne, zwłaszcza na Lazurowym Wybrzeżu. Do Montmartre’a dołączę zatem cmentarz w Nicei, ten na Wzgórzu Zamkowym, dodatkowo upiększony spektakularnym widokiem na morze i pozostałościami twierdzy. Można na szczyt wjechać windą, ale ciekawiej wejść na piechotę. Nekropolia funkcjonuje tu od 1783 r.
Zobaczycie wiele niezwykłych grobowców, np. Emila Jellinka, pioniera automobilizmu, którego córka – Mercedes – dała nazwę samochodom produkowanym po dziś dzień. Ponoć też znajduje się tu grób Pięknej Otero – słynnej tancerki, kurtyzany i muzy wielu artystów.
W pobliskiej Mentonie (miejscowość znana z produkcji cytrusów) znajduje się podobnie malowniczy, choć dużo mniejszy cmentarz. Także położony na zamkowym wzgórzu, z widokiem na morze, marinę i dachy śródziemnomorskich willi. Najsłynniejszy grobowiec na tym cmentarzu, będący zresztą wizytówką miasta, należy do młodej Polki – Janiny z Jełowickich Lewandowskiej.
Dziewczyna zmarła prawdopodobnie na gruźlicę, bo wielu Polaków przyjeżdżało na leczenie na Lazurowe Wybrzeże. Pełen ekspresji posąg młodej kobiety wynurzającej się w zwiewnych szatach z trumny (zmartwychwstanie?) na tle błękitnego nieba robi niesamowite wrażenie. Rzeźba jest dłuta Donato Barcaglio. Co ciekawe, identyczna znajduje się na warszawskich Powązkach, również na grobie młodej dziewczyny.
Milionowa nekropolia… żywych!
Kiedy zwiedzałam Kair, przejeżdżaliśmy estakadą nad ogromnym cmentarzem. W wielkie zdumienie wprawił mnie widok suszących się na sznurkach kolorowych galabij, zaparkowanych tam samochodów. Przewodnik wyjaśnił, że z powodu kryzysu mieszkaniowego nekropolię zamieszkują ponad 2 miliony Egipcjan, którzy w grobowcach śpią, jedzą na kryptach, piorą, parkują samochody itd. Kiedy rodzina chce pochować zmarłego w rodzinnym grobowcu, który służy akurat komuś za mieszkanie, przybywa orszak, a „mieszkańcy” wtedy wychodzą. Żałobnicy chowają zmarłego, zasuwają płytę i wszystko wraca znów do życia. Trzeba jednak wiedzieć, że „mieszkańcy” żyją tu bez prądu i wody, toalet. Zajmują stare mauzolea. Teren dzieli się na dwie części: Cmentarz Południowy (starszy i większy), w którym pochowani są kalifowie, oraz Północny. Ten leży na wschód od ruchliwej i przelotowej szari’ Salah Salem, wiodącej z Cytadeli. Można tam zobaczyć wspaniale przykłady architektury grobowej mameluckich sułtanów z XIV-XVI w.
Koniecznie chciałam wtedy zwiedzić ten cmentarz, ale przewodnik (Egipcjanin) powiedział, że nawet on boi się tam wchodzić, gdyż mieszkańcy cmentarza niechętnie widują gości, turystów. Pozostało mi więc tylko popatrzeć z estakady na to niezwykle żywe miasto umarłych…
Rodzime nekropolie
Do rankingu dołączam polskie cmentarze: w Szczecinie, oraz Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu, który jest aktualnie Muzeum Sztuki Cmentarnej.
Szczeciński cmentarz centralny z 1901 r. jest największy w Polsce i 3. w Europie. Wzorowany na nekropoliach Hamburga i Wiednia, zaplanowany jako ogromny park-ogród. Rośnie tu około 415 gatunków drzew oraz krzewów. Od 2010 funkcjonuje tu ścieżka botaniczna, która może dać pojęcie o różnorodności flory cmentarza. Na terenie nekropolii są też liczne tablice ostrzegające przed fauną i spotkaniami ze zwierzętami niekoniecznie łagodnymi i milutkimi, jakimi są jeże. Dużą część terenu zajmują zieleńce, zbiorniki wodne, żywopłoty, szerokie aleje. Jest to chyba jedyny cmentarz, w którym można spędzić miło czas nad wodą, ochłodzić się przy fontannie…Plotka głosi, że założony jest na planie skarabeusza, bo projektował go Wilhelm Meyer-Schwartau, który chciał wpleść w całość symbolikę masońską.
Cmentarz jest tak ogromny, że dopiero pod koniec zwiedzania dotarliśmy do najbardziej intrygujących starych grobowców, tzw. lapidarium. Zgromadzono tu najstarsze nagrobki, które stoją w wydzielonym miejscu, wśród drzew. I pięknie im tam!
Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu
Z kolei wrocławski stary cmentarz żydowski przy ul. Ślężnej funkcjonował od 1856 roku. Ostatni pochówek miał miejsce w 1942 r. i po tym czasie cmentarz stopniowo zarastał i niszczał. Przejęcie go w 1975 r. przez miasto i utworzenie tu muzeum pod niebem sprawiło, że możemy nadal podziwiać historyczne grobowce. Ich odmienny stylem charakter jest efektem tzw. haskali. Był to żydowski ruch oświeceniowy, który propagował rozwój żydowskiej kultury, reformę szkolnictwa i zbliżenie z narodem niemieckim. Dlatego na wielu grobach pojawiają się napisy niemieckie i świeckie symbole.
Większość grobowców powstała w drugiej połowie XIX wieku, a pomniki stylizowane są na czasy od egipskich aż po klasycyzm. Zamożność i pozycja społeczna członków lokalnej Gminy Żydowskiej pozwalała na monumentalne formy, drogie i wyszukane materiały. Wiele nagrobków bogatszych członków gminy projektowali znani artyści, tworząc prawdziwe dzieła sztuki, które można obecnie nadal podziwiać.
Taki jest więc mój osobisty ranking miejsc zadumy…