Jeśli w czujecie teraz w powietrzu wieczorem omdlewająco słodki zapach, to może być albo jaśmin albo czarny bez. Oba krzewy mocno pachną: jaśmin jest wykorzystywany szeroko w perfumiarstwie, natomiast czarny bez to słynny roślinny lek na przeziębienia i grypę. Wychodzi z niego także całkiem smaczna nalewka
Właściwości i zastosowanie bzu czarnego
Bez czarny (łąc. Sambucus nigra) od tysięcy lat wspiera człowieka w walce z różnymi chorobami, to jedna z najstarszych roślin leczniczych, o czym świadczą wykopaliska z epoki kamiennej. W starożytnym Rzymie stosowano go do leczenia, a także do… farbowania włosów. W późniejszych wiekach korzeń tej rośliny gotowano w winie i stosowano jako odtrutkę przy ukąszeniu węży, a liście bzu jako okład zalecano w stanach zapalnych skóry i przy oparzeniach. Plemiona germańskie uważały bez czarny za „drzewo życia”. W średniowiecznej Europie roślinę tę uznawano za magiczną, otaczano kultem. Słowianie stosowali bez czarny jako cudowny środek, który miał chronić przed febrą, pod warunkiem, że kwiaty bzu zostały zebrane 24 czerwca o północy, a następnie zostały usmażone i zjedzone.
To pospolity w Polsce krzew, rosnący dziko w zaroślach, parkach, skwerach i na skraju lasu. Jest odporny na mrozy, choroby i szkodniki. Ze względu na walory ozdobne bywa sadzony w ogrodach. Kwiaty ma drobne, barwy kremowobiałej, zebrane w baldachy. Okres kwitnienia to czerwiec i lipiec. Zapach kwiatów jest bardzo intensywny. Owoce z kolei to lśniące, fioletowoczarne jagody, które dojrzewają na przełomie sierpnia i września.
Bez w farmacji
Surowcem farmaceutycznym są kwiaty (Flos Sambuci) i owoce (Fructus Sambuci). Medycyna ludowa bardzo chętnie wykorzystywała właściwości bzu, najczęściej w postaci naparu. Z jego kwiatów przygotowywano tzw. wodę bzową, a okłady zalecano w dolegliwościach reumatycznych i bólowych. Współcześnie kwiaty Sambucus nigra polecane są jako środek napotny w czasie przeziębienia i infekcji przebiegających z wysoką temperaturą. Czarny bez ma przede wszystkim działanie napotne, ale także przeczyszczające, moczopędne, oraz przeciwbólowe. Współczesna medycyna zaczęła doceniać czarny bez jako naturalny antyoksydant w profilaktyce schorzeń związanych z działaniem wolnych rodników. Obiecujące są również badania przeciwwirusowych właściwości Sambucus nigra.
Kwiaty tego surowca zwiększają ilość wydalanego moczu, oczyszczając w ten sposób organizm z toksyn. Francuzi piją odwary z bzu czarnego jako środek odchudzający. Dodatkowo napar z bzu czarnego wykazuje słabe działanie mlekopędne, z tego powodu bardzo często wchodzi w skład preparatów pobudzających laktację. Owoce natomiast charakteryzują się lekkim działaniem przeczyszczającym.
Ważna uwaga: nie należy zjadać surowych lub niedogotowanych owoców. Można z nich przyrządzić konfitury, powidła, soki, natomiast przetwory alkoholowe na owocach są trujące, gdyż zawierają one glikozyd cyjanogenny (sambunigryna), który uwalnia cyjanowodór. Surowe owoce są więc niejadalne, jednak w czasie obróbki termicznej sambunigryna ulega rozkładowi.
Flawonoidy występujące w Sambucus nigra to nie tylko substancje prozdrowotne, ale również cenne i naturalne barwniki spożywcze, nadające przetworom atrakcyjną barwę. Ekstrakty tej rośliny wykorzystywane są w kosmetologii do sporządzania preparatów wygładzających zmarszczki, zmiękczających skórę, wybielających piegi, łagodzących oparzenia słoneczne. Maseczki, toniki polecane są dla skóry starzejącej się, pozbawionej blasku, z problemami naczynkowymi i trądzikiem. Napar z kwiatów zalecany jest do pielęgnacji włosów suchych, natomiast odwar można używać do włosów ciemnych, w celu pogłębienia ich barwy.
Na zdrowie, dosłownie!
Alkoholowa nalewka z kwiatów czarnego bzu ma działanie przeciw przeziębieniowe, może być jesiennym lekiem na wszelkie infekcje sezonowe. Przepisy na jej wykonanie znajdziecie w necie.
fot. wikipedia.org