Charakterystyczną bryłę kościoła Hagia Sophia, w czasach osmańskich wzbogaconą o cztery minarety, zna z pewnością każdy. Budowla przez tysiąclecie dominująca nad stolicą Cesarstwa Bizantyjskiego – Konstantynopolem, a potem przez lat bez mała 500 pełniąca funkcję meczetu, miała zgodnie z założeniem twórców przyćmić biblijną świątynię Salomona
Hagia Sophia (Stambuł) – „Salomonie, prześcignąłem cię!”
Budowę pierwszej bazyliki rozpoczęto za czasów Konstantyna Wielkiego, który w IV wieku ogłosił chrześcijaństwo oficjalną religią cesarstwa. Kilkadziesiąt lat później jej miejsce zajęła nowa świątynia, którą zniszczono w czasie słynnego buntu przeciwko cesarzowi Justynianowi, zwanego powstaniem Nika (było to powstanie ludowe w reakcji na brak zgody na zmniejszenie podatków, zakończone rzezią ok. 30 tys. buntowników w miejscowym hipodromie).
To właśnie Justynian, po stłumieniu rebelii, postanowił wznieść na ruinach drugiej bazyliki kościół godny Nowego Rzymu.
Aby dorównać splendorowi biblijnej świątyni Salomona, zatrudniono dwóch najwybitniejszych architektów cesarstwa, Antemiusza z Tralles i Izydora z Miletu, a z antycznych miast, takich jak Ateny czy Efez, przywieziono drogocenne marmury i kolumny. Architekci zrywając ze znanym z okresu rzymskiego planem na rzucie prostokąta, w oparciu o klasyczny model bazyliki nakrytej z kopułą, stworzyli projekt pierwszej świątyni na planie centralnym. Kopuła zaś stała się symbolem Królestwa Niebieskiego. Co ciekawe, na planie tym będzie się potem wzorować cała architektura osmańska.
Zgodnie z legendą, natchniony przez anioła cesarz Justynian, którym tak naprawdę rządziła żona – córka tresera niedźwiedzi i ekstancerka (!) Teodora, brał czynny udział w opracowaniu projektu i osobiście decydował o detalach architektonicznych.
A kiedy ukończono prace, zadowolony z efektu, miał wyrzec słynne słowa: „Salomonie! Prześcignąłem cię!”
Ostatnie nabożeństwo w świątyni Hagia Sophia w Stambule, w którym wzięli udział prawosławni oraz katoliccy obrońcy szturmowanego przez wojska tureckie Konstantynopola, odbyło się 28 maja 1453 roku. Po zdobyciu miasta przez Turków, sułtan Mehmed II Zwycięzca rozkazał przekształcić świątynię w meczet. To wówczas pokryto tynkiem wspaniałe mozaiki oraz dodano cztery minarety, a we wnętrzu mihrab (zdobioną niszę zwróconą w kierunku Mekki) i minbar (kazalnicę). Budowla pełniła funkcję meczetu aż do roku 1935, gdy pierwszy turecki prezydent i reformator Atatürk, który obalił sułtanat i dokonał rozdziału religii od państwa, przekształcił świątynię w muzeum i nakazał przywrócić jej wygląd do pierwotnego stanu.
Hagia Sophia: historia sztuki
Widok nawy głównej zapiera dech już od wejścia! Centralną część przykrywa kopuła z otworami okiennymi, o średnicy podstawy około 30 metrów. Konstrukcję podtrzymują cztery potężne filary oraz 107 kolumn, spośród których wiele pochodzi ze zdewastowanych – niestety – przez Bizantyjczyków najpiękniejszych greckich świątyń. W monumentalnym wnętrzu, do którego światło wpada przez liczne okna w kopule i galeriach, dominują mozaiki na złotym tle i marmury: biały z Marmary, żółty z Afryki, zielony z Eubei i różowy z Synnady. W południowo-wschodniej części nawy można zobaczyć mozaikę z małych płytek zielonego i czerwonego marmuru, która daje wyobrażenie o wyglądzie oryginalnych posadzek. W miejscu dawnego ołtarza widnieje złocony mihrab.
Hagia Sophia – mozaiki bizantyjskie
W okresie bizantyjskim ściany bazyliki były pokryte licznymi mozaikami z motywami krzyży, wzorami geometrycznymi i kwiatowymi na złotym tle. Później, po ikonoklazmie zakazującym tworzenia wizerunków Boga i świętych, wzbogacono je o postaci ludzkie. Chociaż prace renowacyjne nie zostały nigdy ukończone, piękno odsłoniętych do tej pory mozaik jest imponujące. Już przy wejściu, w bramie cesarskiej można zobaczyć mozaikę ukazującą Chrystusa Pantokratora adorowanego przez cesarza Leona VI. Najpiękniejsze znajdują się jednak w galerii południowej, przeznaczonej ongiś dla rodziny cesarskiej. Doskonałym przykładem jest uszkodzona, lecz wciąż wspaniała „Deesis”. Stworzono ją, aby upamiętnić odzyskanie stolicy z rąk krzyżowców, którzy podczas wyprawy do Ziemi Świętej splądrowali Konstantynopol, przepędzili cesarza i rządzili tutaj w latach 1204–1261 w stworzonym przez siebie Cesarstwie Łacińskim.
Równie zachwycające mozaiki odsłonięto spod tynku w galerii głównej. Jedna (po lewej) zwana jest „Mozaiką cesarzowej Zoe”. W jej centralnym punkcie widać Chrystusa Pantokratora, po którego bokach klęczą cesarz i cesarzowa. Co ciekawe, twarz cesarza zmieniano za każdym razem, kiedy owdowiała Zoe wychodziła za mąż. I tak, oblicze Romana III zmieniono na wizerunek Michała IV, który ostatecznie zastąpiono portretem Konstantyna IX. Po prawej znajduje się młodsza o około sto lat mozaika Komnenów ukazująca Matkę Boską z Dzieciątkiem, którym cesarz Jan II Komnen i cesarzowa Irena składają dary.
Wychodząc przez brązową bramę z IX stulecia, w przedsionku można zauważyć „Mozaikę Donatorów”, na której Maryję Dziewicę, opiekunkę Konstantynopola, adorują Konstantyn oraz Justynian trzymający model bazyliki, która dorównała sławą świątyni Salomona i, w przeciwieństwie do niej, ocalała z pożogi dziejów. [Autor].
Hagia Sophia: Arcydzieło architektury i symbol historycznego Stambułu – ciekawostki i podsumowanie
Hagia Sophia to zachwycająca budowla architektoniczna i historyczny symbol Stambułu. Pierwotnie zbudowana jako bazylika chrześcijańska w VI wieku, została później przekształcona w meczet przez Osmanów po podboju Konstantynopola w 1453 roku. Dziś jest muzeum i pozostaje jedną z najbardziej popularnych atrakcji turystycznych w Turcji.
Ogromna kopuła Hagii Sophii, wznosząca się na wysokość 55 metrów, jest świadectwem umiejętności inżynierów bizantyjskich. Wnętrze zdobią wspaniałe mozaiki przedstawiające sceny biblijne i historyczne. Hagia Sophia jest również znana ze swojej kolekcji relikwii religijnych, w tym kawałka autentycznego krzyża, na którym ukrzyżowano Jezusa Chrystusa.
Dla miłośników historii i architektury Hagia Sophia jest obowiązkowym miejscem do odwiedzenia. Jej imponująca fasada, przestronne wnętrze i bogata historia zapewnią niezapomniane wrażenia.
Hagia Sophia i Stambuł
Hagia Sophia, położona w samym sercu historycznego Stambułu, jest zachwycającym arcydziełem architektonicznym i symbolem bogatej historii miasta. Pierwotnie zbudowana jako bazylika chrześcijańska w VI wieku, została później przekształcona w meczet przez Osmanów po podboju Konstantynopola w 1453 roku. Dziś jest muzeum i pozostaje jedną z najbardziej popularnych atrakcji turystycznych w Turcji.
Imponująca architektura
Hagia Sophia jest znana ze swojej ogromnej kopuły, która wznosi się na wysokość 55 metrów. Ta architektoniczna innowacja, która była cudem inżynierii bizantyjskiej, pozwala na obfite światło słoneczne, które zalewa wnętrze budynku. Kopuła jest wspierana przez cztery potężne filary, które tworzą przestronne i majestatyczne wnętrze.
Wnętrze Hagii Sophii jest ozdobione wspaniałymi mozaikami, które przedstawiają sceny biblijne i historyczne. Te dzieła sztuki, które przetrwały wieki, są świadectwem umiejętności bizantyjskich artystów. Niektóre z najbardziej znanych mozaik przedstawiają cesarza Justyniana i cesarzową Teodorę, Matkę Boską z Dzieciątkiem oraz sceny z życia Jezusa Chrystusa.
Relikwie religijne
Hagia Sophia była nie tylko miejscem kultu, ale także ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym. W budynku znajduje się kolekcja relikwii religijnych, w tym kawałek autentycznego krzyża, na którym ukrzyżowano Jezusa Chrystusa. Te relikwie przyciągały pielgrzymów z całego chrześcijańskiego świata.
Symbol historyczny
Hagia Sophia jest nie tylko arcydziełem architektonicznym, ale także symbolem bogatej historii Stambułu. Była świadkiem wielu ważnych wydarzeń, w tym koronacji cesarzy bizantyjskich i podboju Konstantynopola przez Osmanów. Dziś Hagia Sophia jest muzeum i stanowi pomost między różnymi kulturami i religiami, które ukształtowały Stambuł na przestrzeni wieków.
Dla miłośników historii i architektury Hagia Sophia w tureckim Stambule jest obowiązkowym miejscem do odwiedzenia. Jej imponująca fasada, przestronne wnętrze i bogata historia zapewnią niezapomniane wrażenia.