W 2019 roku mija 40 lat odkąd powstał popularny musical „Hair” w wersji filmowej w reżyserii Milosa Formana. Ale musical ma dłuższą historię. Autorami tekstów są Jerome Ragni i James Rado, a muzykę napisał Galt Mac Dermot. Pierwszy raz wystawiono go 1967 roku w Stanach Zjednoczonych i później pokazywany był wielokrotnie na deskach różnych teatrów. Do dzisiaj można go oglądać na całym świecie, także na słynnym amerykańskim Broadwayu. Co sprawia, że kochamy musical Hair?
Musical Hair i pokolenie Flower Power
Każdy zna zapewne przebój Let the sunshine in, ale hitów było więcej. Good morning starshine, Aquarius, I’m Black, Air, I believe in love, Hare Krishna. Nie tylko cudowna muzyka, ale przekaz… Hair powstał w czasach wielkiego buntu, rozkwitu amerykańskiej kultury hippisowskiej, kontrkultury. Z czym walczyli młodzi ludzie? Ze wszelkimi formami przemocy i niesprawiedliwości społecznej. Z byciem trybem w wielkiej maszynie społecznej. Ze ślepym wykonywaniem poleceń innych, szczególnie rządu, który wysłał tysiące młodych ludzi do Wietnamu. Ten wątek właśnie pojawia się w filmie i jest jednym z najsmutniejszych.
Symbolem pokolenia dzieci kwiatów była pacyfka i długie włosy noszone na znak sprzeciwu wobec krótkich, które mieli żołnierze. Hippisi buntowali się przeciw wszelkiemu reżimowi, bojkotowali tradycyjny styl życia ówczesnych amerykańskich rodzin.
Głosili wolność jednostki, miłość i braterstwo. Nie stworzyli konkretnego programu, nie angażowali się w politykę, a często prowadzili wędrowny tryb życia, tworząc luźne grupy zajmujące się sztuką. Trochę to idealistyczne podejście do życia, jednak w tamtych trudnych czasach była to czasem jedyna możliwa forma buntu. Co im pozostawało? Muzyka, długie włosy i kolorowe ubrania. Love, beeds, flowers, happiness…
Amerykańska kontrkultura
Hippisi wpisywali się w szerszy prąd kulturowy powstały jeszcze w latach 50-tych widoczny szczególnie dobrze w medycynie i naukach społecznych. Nurt w medycynie zwany antypsychiatrią sprzeciwiał się ówczesnych metodom leczenia (wtedy oprócz faszerowania pacjentów silnymi lekami psychotropowymi, a nawet stosowano lobotomię!), nawołując do stosowania metod bardziej miękkich jak psychoterapia, a także poszukując nowych sposobów leczenia inspirowanych także kulturami egzotycznymi.
Rozwijały się nauki społeczne badające obce kultury, ich medycynę i religię. Zauważono bowiem, że często, mimo braku rozwoju techniki, lepiej radzą one sobie z niektórymi problemami społecznymi i zdrowotnymi. Stąd zaczęły pojawiać się hasła powrotu do natury. Profesorowie uczelni wyższych zainteresowali się szamanizmem, ziołolecznictwem, technikami oddechowymi stosowanymi w kulturach wschodu i stosowaniem mało znanych substancji roślinnych.
Timothy Leary, postać kultowa, badacz właściwości substancji takich jak LSD (które dzisiaj uznajemy za narkotyki) na pole świadomości, wspomniany jest także w tekstach musicalu Hair. Ludzie epoki hippie poszukiwali nowych metod terapeutycznych i doświadczeń duchowych. Dlatego w obrazie Formana tabletki przyjmowane sa przez hipisów na klęczkach, niczym hostia. Nie chodziło o zwykły narkotykowy high, ale doświadczenia, które psychologowie określają jako „peak experiences„. Zauważono bowiem, że doświadczenia religijne i niektóre stany narkotyczne dają podobne objawy, m.in. uczucie spokoju i wszechogarniającej miłości, jedności z całym wszechświatem. Stąd nazwano je wspólnym określeniem – „doświadczeniami szczytowymi”.
Amerykańska kontrkultura inspirowała się także buddyzmem, hinduizmem, wierzeniami pogańskimi szukając nowej duchowości, która pomogłaby im poczuć żywą więź z Transcendencją, Absolutem czy Duchem, zbudować prawdziwe braterskie więzi międzyludzkie. Religijność kultywowana przez tradycyjne amerykańskie rodziny polegająca na „zaliczeniu” niedzielnej mszy nie wystarczała już w tych trudnych czasach.
Era Wodnika
Przebój The Age of Aquarius odnosi się do nadejścia Ery Wodnika, przepowiadanego przełomu w dziejach ludzkości związanego z przesunięciem punktu osi ziemskiej na ekliptyce z gwiazdozbioru Ryb do gwiazdozbioru Wodnika, który miał nastąpić około roku 2000. Zdaniem astrologów ludzkość miała wejść na nowy etap rozwoju duchowego, gdzie królować będą takie wartości jak przyjaźń, miłość, równość, wzajemne zrozumienie, tolerancja. Tak jak religiami egzotycznymi, tak i astrologią interesowali się hipisi, poszukując w nim wiedzy, jakiej nie dawała im tradycyjna kultura. Kultura, która zawiodła w wielu kwestiach.
Każda kultura potrzebuje hippisów
Raczej każda kultura potrzebuje swojej kontrkultury. Każda cywilizacja ma swoje ciemne strony. To bardziej wrażliwe jednostki wyłapują je i starają się z nimi walczyć. Tak powstaje kontrkultura. Dlaczego musical Hair jest wciąż popularny? Oczywiście piękna muzyka. Ale przekaz jest ciągle aktualny. Miłość jest tą uniwersalną wartością, o której zdarza nam się zapominać. W dzisiejszych czasach żyjemy szybko, myślimy za dużo o pieniądzach. Czasem funkcjonujemy jak tryby będąc częścią machiny społecznej. I nie zastanawiamy się nad celem. I nie myślimy, co jest naprawdę ważne. O tym przypominają nam teksty z Hair.
