Za sprawą serialu „Wspaniałe stulecie” Turcja znowu stała się modna, a pałac Topkapi zyskuje na popularności. I nic dziwnego, jest to bowiem serial zupełnie odbiegający od naszych wyobrażeń na temat świata islamu i kraju, który tak naprawdę wydaje się mieć więcej wspólnego z kulturą europejską aniżeli muzułmańską, chociażby przez wzgląd na fakt, że przez stulecia dominowała na tych terenach cywilizacja grecka, a potem bizantyjska
Sulejman Wspaniały i Hürrem
Kiedy Turcy w 1453 roku zdobyli Konstantynopol, upadło cesarstwo wschodniorzymskie. Na jego gruzach wyrosło Imperium Osmańskie, które za panowania Sulejmana Wspaniałego osiągnęło szczyt swojej potęgi. A czym ów zasłynął? Przede wszystkim dał łupnia Węgrom, przepędził joannitów z wysp Morza Egejskiego (m.in. Rodos i Kos) i utrzymywał przyjazne stosunki z ostatnimi Jagiellonami zasiadającymi na polskim tronie.
Jeśli wierzyć legendzie, słabość sułtana do Polaków brała się z miłości do Hürrem, w naszej literaturze znanej pod imieniem Roksolana. I chociaż jej pochodzenie nie jest pewne, przypuszcza się, że pochodziła z Ukrainy, a gdzieniegdzie nawet można się natknąć na teorie, że była… nieślubną córką Zygmunta Starego! Bardziej prawdopodobna wydaje się jednak wersja, że urodziła się pod Rohatyniem, była córką popa i nosiła imię Aleksandra.
Jak pokazuje turecka telenowela, zupełnie do tego typu produkcji niepodobna z chociażby z powodu dynamicznej akcji, Hürrem była postacią nietuzinkową. W filmie nie jest w stu procentach czarnym charakterem, ale i do anioła jej bardzo daleko. Ale czyż takie postacie nie są najciekawsze? Skoro z nałożnicy awansowała na pierwszą żonę sułtana, musiała mieć osobowość, inteligencję i to „coś”, co pozwoliło jej wywierać na niego wpływ przez ponad 30 lat. W zbliżeniu się do ośrodka władzy pomógł jej również przypadek: kiedy w 1541 roku spłonął Stary Pałac, Wielki Harem został przeniesiony do siedziby sułtanów, pałacu Topkapı.
Pałac Topkapi – rezydencja sułtana Sulejmana Wspaniałego
.
W Stambule, na wschodnim krańcu dzielnicy Sultanahmet, góruje przekształcony w muzeum w 1924 r. pałac Topkapı – oficjalna rezydencja osmańskich sułtanów przez cztery stulecia. Poza apartamentami sułtana i jego rodziny, obradował tu również dywan (główny organ władzy), a w całym kompleksie liczącym 70 hektarów mogło mieszkać nawet pięć tysięcy osób!
Z czterech dziedzińców, pierwszy był otwarty dla ludu i mieściła się tu siedziba pałacowej administracji oraz ministerstwa finansów. Na drugim po lewej znajduje się Sala Dywanu, a w prawym skrzydle znajdowały się kuchnie. Dzisiaj można tu obejrzeć imponującą wystawę chińskiej porcelany, trzecią na świecie pod względem wielkości, po zbiorach w Pekinie i Dreźnie. Na trzeci dziedziniec mieli wstęp najwyżsi urzędnicy państwowi. W stojącym tu meczecie Ağalar można zobaczyć wyjątkową kolekcję manuskryptów tureckich, arabskich i perskich. Natomiast w dawnych hammamach mieszczą się wystawy dywanów i strojów sułtańskich. Najtrudniej jednak dostać się do położonego naprzeciwko skarbca Topkapı, jako że są to najpiękniejsze sale pałacu, pełne cennych pamiątek, darów ofiarowanych sułtanowi przez cesarzy i królów innych państw, tronów itp.
Patrząc na czwarty i ostatni dziedziniec z wielopoziomowym ogrodem z kilkoma pawilonami, nietrudno sobie wyobrazić, że był on scenerią intryg i walki o władzę, jaką musiała stoczyć Hürrem z Ibrahimem Paszą i pierworodnym synem Sulejmana. Zresztą nietrudno zrozumieć motywy przedsiębiorczej niewiasty, skoro jej synowie nie byli przewidziani na następców i w przypadku objęcia tronu przez księcia Mustafę, wedle prawa wprowadzonego przez poprzedniego sułtana, musieliby zginąć.
To właśnie dzięki niej na terenie kompleksu pałacowego Topkapı powstał harem. W 1541 r., pod pretekstem zniszczeń po pożarze w Starym Pałacu, doprowadziła bowiem do jego budowy. Wokół trzech dziedzińców: Dziedzińca Eunuchów, Dziedzińca Żon i Konkubin oraz Dziedzińca Walidy (matki sułtana), najważniejszego miejsca w haremie, koncentrowało się trzysta komnat, z których można zwiedzić tylko trzydzieści. Jednym z najpiękniejszych pomieszczeń jest Salon Murada III.
Harem sułtana i jego mieszkanki
Poza żonami i konkubinami, tylko najpiękniejsze chrześcijańskie niewolnice mogły przebywać w haremie niedostępnym dla mężczyzn i chronionym przez czarnych eunuchów. W komnatach ozdobionych płytkami ceramicznymi z Izniku, białymi marmurami i kosztownymi tkaninami obowiązywała surowa dyscyplina. Kiedy w korytarzach rozlegały się kroki sułtana, żadna z kobiet nie miała prawa opuścić komnaty.
Wbrew pozorom harem nie był miejscem wysublimowanej rozkoszy, ale sceną intryg i zaciętej rywalizacji między żonami, nałożnicami i niewolnicami sułtana. Zaś ich najważniejszym celem było urodzenie syna, dzięki czemu mogły awansować, a nawet uzyskać najwyższy status walidy (matki sułtana), jeśli chłopiec zasiadł na tronie. Hürrem wyszła z tej walki zwycięsko. Nie tylko bowiem udało jej się wyeliminować Ibrahima Paszę, który długo cieszył się zaufaniem Sulejmana, ale i zapewnić tron jednemu ze swoich synów.
fot. Wikimedia i kadr serialu „Wspaniałe stulecie”