Każdy chyba kojarzy średniowieczną Anglię przez pryzmat filmów o Robin Hoodzie i wie, że sensem życia wesołej kompanii wiodącej żywot wyrzutków w lasach Sherwood było robienie w konia szeryfa Nottingham, dopóki do Anglii nie powrócił prawowity władca – Ryszard Lwie Serce
Ryszard Lwie Serce
Fakty i mity
W co najmniej jednym z filmów szlachetny Ryszard Lwie Serce ma twarz podstarzałego Jamesa Bonda. Sean Connery zdaje się idealnie pasować do roli dobrego, ukochanego i długo wyczekiwanego władcy, którego powrotu z utęsknieniem wyczekują zarówno banici z lasu Sherwood, jak i prosty lud Anglii. Długo oczekiwany król, po wielu perturbacjach wykupiony z austriackiej niewoli, w końcu przybywa, aby rozprawić się z paskudnym szeryfem Nottingham i nie mniej wrednym bratem, księciem Janem bez Ziemi, który próbował odebrać mu tron, oraz… aby ucztować na weselu Marion i Robin Hooda.
Prawda jednak była zupełnie inna. Ryszard Lwie Serce nie był ani ukochanym władcą, ani nie kochał Anglii, niewielkiego państewka peryferyjnego w imperium Plantagenetów. Mało tego – w okresie swoich dziesięcioletnich rządów przebywał tam okazjonalnie.
Urodzony w 1157 roku, jako trzeci syn Henryka Plantageneta i Eleonory Akwitańskiej, nie mógł też wyglądać jak dojrzały Sean Connery, bo zginął w wieku zaledwie czterdziestu dwóch lat (1199). Zanim to się stało i zanim objął tron Anglii, wiele czasu spędził na walkach z rodzonym ojcem i braćmi, a wkrótce po koronacji wyprawił się do Ziemi Świętej. Anglią tymczasem, i to całkiem sprawnie, rządziła jego matka i to ona zadbała o zebranie stosownego okupu, kiedy wracając z krucjaty, dostał się w ręce austriackiego księcia Leopolda.
Faktem, znanym nam z legendy o Robin Hoodzie, jest jednak spisek księcia Jana, który miał chrapkę na koronę brata. Intryga się nie powiodła, głównie dzięki zabiegom matki, która kochała Ryszarda najbardziej spośród swoich dzieci i która wypłaciła Leopoldowi okazały okup. Kiedy Ryszard opuścił Austrię, Leopold ostrzegał Jana: „Strzeż się. Diabeł jest na wolności”.
„Diabeł” wszakże, zapewne dzięki wstawiennictwu matki, nie tylko nie ukarał wiarołomnego brata, ale wybaczył mu i uczynił go swoim spadkobiercą.
Błędny rycerz
Ryszard Lwie Serce nie był dobrym władcą, a w każdym razie nie był dobrym władcą Anglii, bo za swoją ojczyznę uważał dziedziczne księstwo matki – Akwitanię (dzisiejsza Francja).
A może był dzielnym rycerzem? Odwagi zapewne mu nie brakowało, chociaż przydomek Lwie Serce, na ogół traktowany jako wyraz jego rycerskości, otrzymał podobno nie ze względu na dzielność, ale wyjątkową surowość w ściąganiu podatków, które przeznaczał na organizację wyprawy krzyżowej.
Jego chęć przygód w Ziemi Świętej, gdzie chrześcijanom i tak nie udało się odzyskać Jerozolimy, wpędziła państwo w długi. To z kolei spotkało się ze sprzeciwem arystokracji i doprowadziło do wykształcenia się systemu monarchii parlamentarnej, jednak to nie Ryszarda, ale jego brata i następcę – Jana bez Ziemi oskarża się dziś o słabość i nadmierną uległość wobec szlachty.
Jak zatem widać, Ryszard Lwie Serce był błędnym rycerzem, a nie przykładnym władcą, którym uczyniła go legenda. Ponadto był kiepskim synem (walczył przecież z ojcem o władzę) i mężem. Historia zdaje się również nie pamiętać, że i jego śmierć nie była śmiercią chwalebną: zmarł od zakażenia, jakie wdało się w ranę od strzały, którą w czasie oblężenia zamku Châlus-Chabrol ugodził go wyrostek uzbrojony w łuk i… patelnię służącą za tarczę.
Ryszard zmarł kilka dni później „śmiercią lwa zabitego przez mrówkę”, ale czy fakty są w stanie przesłonić legendę o sprawiedliwym królu, na którego z utęsknieniem oczekiwał lud Anglii i banici z lasu Sherwood? Wątpliwe.
Osoby zainteresowane postacią Ryszarda Lwie Serce, jego układami z równie legendarnym Saladynem i wyprawą do Ziemi Świętej, odsyłam do Krucjat (wydawnictwo Astra), książki, w której Thomas Asbridge w fenomenalny sposób ukazał walki o Ziemię Świętą.
Tekstów traktujących o Ryszardzie Lwie Serce, średniowiecznej feministce Eleonorze Akwitańskiej, krucjatach czy dynastii Plantagenetów, która była jedną z najpotężniejszych dynastii Anglii i swego czasu rządziła niemal połową Europy, można również poszukać na stronie tudorowie.pl.
Fot. tyt. „Richard Lionheart Rebellion”